Wesfên Felsefeya Ronesansê
Wesfên Felsefeya Ronesansê
1- Di ronesansê de sîstema ramanê, bi tenê xwe dispêre xwe, mijar û gehînekên xwe jî, bi serê xwe hildibijêre.
2- Di cîhana kevin de yekîtiyek hebû, lê di ronesansê de, pirranî heye.
3- Li hemberî zagonan, şexsiyeta mirova xurttir bûye û ev şexsiyet, ji aliyê civakê ve hatiye dîtin û mirov, çêtir bûne mirov.
4- Bi alikariya hestên neteweyî, dewletên neteweyî hatin damezrandin û hestên neteweyî xwe di warê felsefeyê de jî, xwe da der.
5- Wek tê zanîn; berê ronesansê zimanê serwer latînî bû. Lê piştî ronesansê, hêdî hedî zimanê neteweyî hatin bikar anîn.
6- Di heyama navîn de; ramanwer an nivîskarên mezin û binavûdeng, mirovên olî bûn. Lê ronesansê ev tişt jî guhêrt. Di ronesansê de, ev mirov alim û pispor in. Ango, şexs in, şexsiyet bi xwe ne.
7- Di heyama navîn de, bersiv gîşk amade bûn. Lê di ronesansê de, bersivê amade tune nin, rastî jî ne yek e, pirr in.
8- Lêgerîna rastiyê û ev hewil, piştra riya keşfan vedike.
9- Di heyama navîn de, rolê mirov û cihê wî li qata Xwedê diyarkirî bû. Lê bi saya humanîzmê re; ku rêçeka ronesansê ye, nêrînên mirovan fireh bûn û çandeyekê nû yeke LAÎQ derkete hola civakî.
10- Ronesans, tevgereke lixwegerîn e. Bi saya vê şoreşê, qata zanînê bilind bû û pîvanên zanyariyê hatin damezrandin.
11- Di ronesansê de, rola dêrê jî hateguhêrtin. Dêr, ji tewşiyan hate rizgarkirin û destê dêrê, ji doliwgeriya dewletê hat qut kirin. Bi vî awayî, dêr carekê din veqişiya ser karûbarên xwe yên berê, yên olî.
12- Bi ronesansê re zanayî û ramanên cur bi cur, di serada aqil de hatin derbaskirin û pozîtîvîzm derkete holê.
13- Bi ronesansê re; dinya êdî li gorî pîvan û dîtinên dinyayê hatin dîtin û momenta vê xalê jî, bû însan.
14- Ronesans her çiqas pêşengê modernîzmê be jî, dîsa jî mîratxwarê heyama navîn e.
15- Dilêrîna heyama navîn, “Ummet” bû, lê dilêrîna ronesansê, şexs e û ev dilêrîn ferdî ye.
16- Di bawerî û rewiştê (exlaqê) de, serbestiyek heye û ronesans, li hemberî dêra Qataolîk, dêra protestanan hate damezrandin.
Ali Gurdilî
Çavkanî: Di Sed Pirsan De Danasîna Felsefeyê – Ali Gurdilî
Beyî nîşandana çavkaniyan, wergirtina nivîsaran qedexe ye.