Rolativîzm (Dîmanatî-Îzafîtî)
Rolativîzm (Dîmanatî-îzafîtî)
Rolativîzm şeklekî gumanparêzîyê (şikparêzîyê) ye û mirov dikare bibêje ku xwe di bin kirasekî din de nîşanê me dide. Di dîrokê de yekemîn car ji alîyê Sofîstan ve hatiye derbirîn, ku Protagoras serpereştiya wan dikir. Li gor bîr û bawerîya Protagoras; cîhana nesneyan, her dem diguhere û di nav guherînekê de ye. Ji ber vê yekê zanayîyên ku bi rêya sehekan têne bidestxistin, ne zanayîyên resen in, zanayîyên demî (demborî, muweqet) ne û sehekên me nikarin yên sereqet (domdar) û mayende, nîşanê me bidin.
Nexwe, ancax tiştekî ku ne ji sehekên me (pêhesîyên me) were dikare rast be. Di vê xalê de aqil, ji sehekan rasertir e. Lê aqil jî, berdewama sehekên me ye. Lewra dema sehek têne guherîn, aqil jî zanayîyên ku her dem têne guherîn derdixe holê. Ji ber vê çendê jî zanayî, bi guman e. Protagoras, ji vê xalê dest pê kiriye û gotiye ku “Pîvana hemû tiştî, mirov e.” Di vê pêşnîyarê de mirov ne wekî qategorîyeke, lê yeko yeko wek mirov têne hesibandin. Lewra hemû kes, ancax dikare bi pêhesîyên (sehek) xwe bizanibe. Tiştê ku tê hîskirin, ji bo yê ku hîs dike heye. Hege di sehekên wî de tune be, ew tişt tune.
Hege wiha be, wê demê çend xalên girîng der diçin:
1- Rast, tiştê ku mirov dibîne, dihise û hîs dike, ye.
2- Çiqasê mirov hebin, hewqas heqîqet hene.
3- Prensîbên gerdûnî ên ku ji alîyê hemû mirovan ve têne pejirandin, tune ne.
4- Di warê zanayî, exlaq û hwd. de rastiyeka misoger tune.
5- Şexs, pîvana heqîqet û başîyê ne.
6- Ji bilî pêhesîyên şexsî, mirov nikare çavdêrîya tu tiştî bike.
Ali Gurdilî
Çavkanî: Di Sed Pirsan De Danasîna Felsefeyê – Ali Gurdilî
Ger çavkanî neyê nîşandan, wergirtina nivîsaran qedexe ye.